Balat

Balat

İstanbul’da Fatih ilçesinde Haliç’in hemen kıyısında Ayvansaray ile Fener arasında kalan tarihi bir semttir Balat. Adı, Rumca saray anlamına gelen palation kelimesinden gelmektedir, surlardaki Blaherna Sarayı’na yakın olması nedeni ile semt bu isimle tanınmıştır.

Balat, tarihi dokusuyla İstanbul’un en fazla dikkati çeken semtlerindendir. İstanbul kadar eski sayılabilen bu semt, Haliç kıyısına kadar yakın bir konuma sahip olmaktadır. Fatih ilçesi bünyesindeki Balat’a Fener ve Ayvansaray semtleri de komşuluk eder.

Balat Tarihçesi Kısaca

Eski ismi Rumca da saray kapısı anlamına gelen Palation kelimesinden gelmiş olan Balat, daha sonralarında ise bir semt ismi haline gelmiştir. Eski muhteşem tarihi dar sokakları, birbirinden farklı renklere sahip olan şirin cumbalı evleri ile bir dönem boyunca Yahudi nüfusunu içinde barındırmış olan Balat, kiliseleri, camileri ve sinagogları ile de farklı dinleri ve kültürleri bir arada tutan çok kapsamlı kozmopolit nitelikte ki bir yapıya sahip olmaktadır.

İstanbul’un yerli veya yabancı turistlerinin gelip uğradığı bir bölge durumuna gelen Balat tarihin izlerini hiç bir zaman kaybetmemiştir. Balat, UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girmiş olan İstanbul’un en önemli tarihi semtlerinden biridir. 19. yüzyılın sonlarına doğru Balat’ta yaşamakta olan Museviler Galata bölgesi tarafına göç etmeye başlamışlardır.

1942 tarihinde yürürlüğe girmiş olan varlık vergisi ile beraber 1948 senesin de İsrail devletinin kurulması ile birlikte buradaki Yahudi nüfusu göç etmeye başlamıştır. Şöyle baktığımız da Balat’ın tarihi Bizanslılar dönemine kadar uzanmaktadır. O dönemlerden kalmış olan sinagog, cami, çarşı okul, kilise, han ve benzeri gibi tarihsel dokuları  çağımızda da rastlamak mümkündür.

Balat’ta Gezilecek Yerler

• Balat’ın sokakları

  Rengarenk evleri ve  nostaljik sokakları ve barındırdığı kültürel mirası ile Balat, belki de İstanbul’un en ilgi çekici otantik yerlerinden biri. Her mevsim ayrı güzelliği sahip bu şirin semt, hem yurt içinden hem de  dışından gelen bir çok misafiri ağırlamaktadır.

• Kiremit Caddesi   

Balat’ın en renkli ve sevimli evleri nerede derseniz iki yeri gezebilirsiniz bunlardan biri Fenerde ki Kiremit  Caddesi diğeri ise, Balat’taki Merdivenli Yokuştur.

• Sancaktar Yokuşu

Fener-Balat’ta ki meşhur yokuşlardan bir tanesi de Sancaktar Yokuşudur. Fener-Rum lisesine çıkan yokuşta eğer Fener – Balat gezinize buradan başlamak isterseniz Fener durağına yakın olmalısınız.

• Leblebiciler Sokağı

• Vodina Caddesi 

1458 tarihli olan Tahta Minare caminden yukarı doğru çıktığınız da yeni nesil kahvecilerin bulunduğu, Slav dilinde ‘suyu bol yer’ anlamına gelen ve caddeye ismini veren ‘Vodina Caddesine’ görebilirsiniz. Vodina Caddesi üzerinde sağlı sollu oldukça fazla yeni nesil kahvecileri görebilirsiniz

• Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi 

İstanbul’un Fener semtinde bulunduğundan ‘Fener Patrikhanesi’ olarak da bilinen Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, Bizans Kilisesinin devamı olarak Türk egemenliğine girdikten sonra da mevcudiyetini -Bizans dönemine nazaran- daha geniş yetkilerle sürdürmüştür. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethet etikten sonra Bizanslıların ve Doğu Kilisesine inananların beklediği ve korktuğu gibi davranmamış aksine, Patrikhaneye Bizans imparatorlarının bile tanımadığı ayrıcalıklar tanımıştır.

İstanbul’daki Rum cemaatinin dinî hayatını düzenlemek için başlarında bir patriğin bulunmasını uygun gören Fatih Sultan Mehmet, Patrik seçimi yaptırmış, seçilen patriğe, Patriklik asası ile İmparatorluk sınırları içinde Müslümanlar arasında Hristiyanlara hukuki teminat kurduğunu belirten ve Patrik’in “hukuki statüsü”nü gösteren bir berat vermiş ve kiliseyi vergiden muaf tutmuştur.

Bundan sonra Rumların dinî, hukuki, cezai işlerinden Patrikhane muhatap olarak kabul edilmiştir. Ancak bir süre sonra Osmanlı, Patrikhanenin siyasete ile ilgilenmesi ve İmparatorluk aleyhine çeşitli faaliyetler yürütmesi ile vermiş olduğu yetkileri kısıtlamıştır.

İmparatorluk aleyhine karşı faaliyette bulunan iki patriğin idamına karar vermek zorunda kalmıştır. Patrikhanenin yetkilerinin kısıtlanmasının sebeplerinden birisi; 1833’te Yunan, 1870’te Bulgar, 1879’da Sırp ve 1885’te Romen Kiliselerinin bağımsızlıklarını ilan etmeleridir. Ve böylece Fener, sadece “Rum Ortodoks Cemaati”nin dinî merkezi hüviyetini almıştır.

Fuad Paşa, 1844’te Fatih’in imtiyazlarını tekrar Patrikhaneye verse de  Patrikhane, eski nüfuz ve itibarını kazanamamıştır. Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Patrikhane, Osmanlı coğrafyasında genişleme siyaseti güden Yunanistan ile birlikte hareket etmeye başlamıştır. 1909’da Osmanlı topraklarındaki Rumları Yunanistan lehine isyan ettirmek için gizli çabalar gösteren Patrikhane, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları sırasında Osmanlı Devleti’ne yönelik bölücü faaliyetler içerisine girmiştir.

• Özel Fener Rum Ortaokulu Ve Lisesi 

1454 yılında İstanbul’un Fener semtinde kurulmuş, olan Fener Rum Ortaokulu ve Lisesi, tarihin en eski ve en görkemli okullarındandır. Okul, tarih içinde Patrikhane Akademisi, Kırmızı Okul, Birinci Akademi, Mekteb-i Kebir isimleriyle de anılmıştır. 500 sene gibi uzun bir tarihe sahip  okul, İstanbul’un fethinden önce farklı isimlerle faaliyetini sürdürmüş, bugünkü adını, bulunduğu Fener semtinden esinlenerek almıştır.

• Agora Meyhanesi 1890

    1890 yılında Rum bir kaptan olan Asteri, âşık olduğu Eleni’nin isteği üzerine kaptanlığı bırakarak Balat’ta bir meyhane açar. O dönemin Balat’ında genellikle azınlıkların uğrak yeri olan bu meyhanenin işletmesi, babadan oğula geçerek devam eder ve Yangında bir kısmı hasar gören mekân yıllarca müdavimlerini ağırlar. İşte bu tarih kokan hikâye yüz yılı aşkın bir geçmişe sahip Agora Meyhanesi’nin hikayesi.

• Merdivenli Yokuş  

Fener ve Balat’ın pastel renkli şirin evlerini iki sokakta görmek mümkün. Bunlardan biri Fener’deki Kiremit Sokak, bir diğeri ise Balat’taki Merdivenli Yokuştur.

• Sveti Stefan Kilisesi (Demir Kilise)

1898 yılında yapılan toplamda 500 ton ağırlığında olan ve Tamamen demirden oluşan, Dünya’da ki kalan tek demir kilise olma özelliğini taşıyan Balat’taki Sveti Stefan Kilisesi (Demir Kilisesi) restore çalışmları tamamlanmış ve ziyarete açılmıştır.

Bulgar Eksarhlığı Ortodoks Kilisesi Vakfı Başkanı Vasil Liaze, dünyada 3 tane demir kilise yapıldığını, bunların Arjantin, Avusturya ve Türkiye’de bulunduğunu fakat, Arjantin ve Avusturya’daki kiliselerin yok olduğunu, sadece Balat’taki demir kilisenin ayakta kaldığı ifade edilmiştir.

• Küçük Mustafa Paşa Hamamı

İstanbul’un Fatih İlçesin de, Yavuz Sultan Selim Mahallesi Müstantik Sokağı ile Şerefiye Sokağı’nın kesiştiği yerde alan Küçük Mustafa Paşa Hamamı Fatih Sultan Mehmed Dönemi sadrazamlarından Küçük Mustafa Paşa (Ö.1483) tarafından yaptırılmış ve vakfiyesi 1477 yılında düzenlenmiştir.

Hamam hem erkek hemde kadınlara çifte hizmet vermek adına  tasarlanmıştır.  Toplamda 2000 m2  bir alan üzerinde yaklaşık 1.265 m2 lik bir alana inşa edilen bu yapıda, Türk hamamlarının geleneksel yerleşim düzeni ve mekan çözümlemeleri uygulanmıştır. Her iki bölümde de soğukluk, soyunma bölümü, ılıklık-sıcaklık, halvet bölümleri birbirini izler. Kare planlı olan soğukluklar tek bir kubbeyle örtülüdür ve özellikle erkekler kısmının soğukluğu, mekan etkisi açısından hamamın en çarpıcı bölümünü oluşturur.

• Meryem Ana Kilisesi (Kanlı Kilise)

Balat’ta geldiğinizde eşsiz eserler arasında kaybolurken bir diğer efsane eser ise bence, Meryem Ana Kilisesi yani bir diğer adıyla Kanlı Kilisedir. Bizans dan kalan İstanbul da bir Ortodoks kilisedir.

Fatih Sultan Mehmet’in fermanının hala kilisenin duvarında olduğu bu ferman  ile korunan  kiliseyi biraz yakından inceleyelim..

İstanbul’da Osmanlı Döneminde Camiye çevrilmeyen ve Rumların ibadetine bırakılmış  Bizans döneminden kalan tek kilise olma özelliğini taşır. İstanbul’un fetihten sonra İstanbul’daki tüm kubbeli kiliseler camiye çevrilmiştir. Fakat kubbeli olmasına rağmen camiye çevrilmeyen ve hala kilise olarak işlev gören tek yapı (Kanlı Kilisedir).

• Meryem Ana Kilisesi (Kanlı Kilise) Hikayesi Kısaca..

1281’de İmparator VIII. Michael’ın gayrimeşru kızı Maria Despina Palaiologina Moğol imparatoru Hülagü’ya, çeyizi ve çeşitli hediyelerle birlikte gelin olarak gönderilmiştir. Karşılıklı Diplomatik bir oyunda adeta bir oyuncağa dönüşen Maria zor bir süreç den geçmiş, istemediği biri ile zorla evlendirmek için gönderilmiş lakin, evlendirilmek üzere anlaşılan Hülagü, Maria daha Moğolistan’a ulaşamadan vefat etmiş. Bunun üzerine talihsiz kadın, Hülagü’nün tahta geçen oğlu Abaka Han ile evlenmek zorunda kalmıştır.

Bizans prensesi geçirdiği sıkıntılı ve gurbet süresince kendini dine vermiştir. Kendisini Tanrı’ya ve İsa’ya adayarak yaşamının anlamını bulmaya hatta Moğolistan’da Hıristiyanlığı yaymak için çalışmıştır. Yaptığı iyilikler ve hayır çalışmaları sebebiyle Doğu’nun Meryem’i ya da Moğolların Meryem’i olarak anılmaya başlamıştır.

Daha sonra Moğol hükümdarı Abaka Han’ın da ölümü üzerine tekrar geriye ayrı kaldığı topraklarına dönen Maria, burada manastırı ve kiliseyi inşa ettirmiştir. Bundan sonraki bütün hayatını bu kiliseye adamıştır zira artık rahibe olmuştur.

Meryem Ana Kilisesi Neden Kanlı Kilise denir

Çok şiddetli çatışmaların yaşandığı bir dönem olduğu rivayet edilmektedir. Kilisenin çevresinde oluk oluk akan Ortodoks kanı, İstanbul’un bu dik yokuşundan Haliç’e karıştığından buraya Kanlı Kilise denmeye başlanmıştır. Diğer bir rivayete göre ise sadece dış cephesinin kırmızı renk  olmasından dolayı Kanlı Kilise olarak  anlatılmaktadır.

Balat’ta Ne Yenir

Enginar dolması, Fava, soğan dolması, pilaki, mantar turşusu her yerde bulamayacağınız taze ve lezzette mezeler. Zargana balığı, kalkan, fener kavurma yiyeceğiniz güzel yemekler arasındadır.

Balat’ta Gidilecek Keyifli Mekanlar

• Cumbalı Kahve Adres: Ayvansaray Mahallesi, Kürkçü Çeşmesi Sokak, No 12, Fatih, İstanbul 34087İletişim: 0539 415 80 80  Açılış  09:30 / 22:00
• Maide Cafe Adres: Balat Mahallesi, Yıldırım Caddesi No: 26 A, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0531 497 52 65
• Cooklife  Adres: Balat Mahallesi, Akçin Sk. D: No: 3/B, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0212 533 11 55
• Kadraj Adres: Ayvansaray Mahallesi, Kürkçü Çeşmesi Sk. No:10, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0212 635 57 83
• Coffee Department Adres: Ayvansaray Mahallesi, Kürkçü Çeşmesi Sk. No: 5, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0532 441 66 63
• Cafe Naftalin K Adres: Balat Mahallesi, Yıldırım Cd. No: 22, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0533 202 27 68
• Asitane RestaurantAdres: DervişAli Mahallesi, Kariye Cami Sk. No: 6, 34240 Fatih, İstanbulİletişim: 0212 635 79 97
• Balat Sahil RestoranAdres: Balat Mahallesi, Mürselpaşa Cd. No: 245, 34087 Fatih, İstanbulİletişim: 0212 525 61 85
• Agora Meyhanesi 1890Adres: Balat Mahallesi, Mürselpaşa Cd. No: 185, 34087 Fatih, İstanbul İletişim 0212 631 21 36 Açılış  12:00 / 01:00

Balat’ta Antika ve İkinci El Eşya

Balat’ta  ikinci el çok sayıda  hediyelik eşya ve bir çok Antikacıya rastlamanız mümkün.

Balat Renkli Merdivenler Hangi Sokak

Fener ve Balat‘ın pastel renkli merdivenlerini ve sevimli evlerini iki sokakta görebilirsiniz. Bunlardan biri Fener’deki Kiremit Sokak, diğeri ise Balat‘taki Merdivenli Yokuş Sokak

Balat Nerede

Balat /34087 Fatih/İstanbul